Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an tỉnh Đắk Lắk vừa kiểm tra đồng loạt 6 cơ sở sản xuất giá đỗ tại TP. Buôn Ma Thuột và phát hiện dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng. Trong quá trình sản xuất, ngoài các nguyên liệu thông thường, các cơ sở này còn sử dụng một loại "nước kẹo" không màu.
"Nước kẹo" chứa trong 2.900 tấn giá đỗ vừa được thu hồi thực chất là 6-Benzylaminopurine, loại chất kích thích sinh trưởng dùng cho thực vật nhưng rất độc hại với người.
Giá đỗ là loại thực phẩm quen thuộc, xuất hiện thường xuyên trong bữa ăn hàng ngày. Ảnh: Eatfresh.
Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an tỉnh Đắk Lắk vừa kiểm tra đồng loạt 6 cơ sở sản xuất giá đỗ tại TP. Buôn Ma Thuột và phát hiện dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng. Trong quá trình sản xuất, ngoài các nguyên liệu thông thường, các cơ sở này còn sử dụng một loại "nước kẹo" không màu.
Kết quả giám định cho thấy đây là hoạt chất 6-Benzylaminopurine, một hóa chất không nằm trong danh mục được phép sử dụng trong sản xuất thực phẩm tại Việt Nam. Chỉ trong 2024, nhóm này đã đưa ra thị trường hơn 2.900 tấn giá đỗ chứa hóa chất cấm, tương đương 8-10 tấn mỗi ngày.
Thông tin này nhận được sự quan tâm lớn từ người dân bởi giá đỗ là loại thực phẩm quen thuộc, xuất hiện thường xuyên trong bữa ăn hàng ngày. Đáng chú ý, các cơ sở tiêu thụ lượng lớn giá đỗ ngâm "nước kẹo" nói trên lại chính là nơi mà nhiều người dân thường xuyên lui tới để mua thực phẩm.
Hoạt chất độc hại như "quả bom nổ chậm'
Có ba hormone tự nhiên kiểm soát sự tăng trưởng và các chức năng khác của thực vật, gồm: auxin, cytokinin và giberelin. Trong đó, 6-Benzylaminopurine (BAP) là một loại cytokinin tổng hợp đầu tiên, được biết đến với khả năng kích thích tăng trưởng tế bào thực vật.
Bên cạnh đó, chất này còn có tác dụng ức chế enzym hô hấp của thực vật. Nhờ đặc tính này, khi được phun lên nông sản sau thu hoạch, 6-Benzylaminopurine giúp giữ màu sắc tươi xanh lâu hơn, kéo dài thời gian bảo quản.
Trao đổi với Tri Thức - Znews, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho biết 6-Benzylaminopurine là hợp chất được sử dụng phổ biến trong nông nghiệp để kích thích tăng trưởng tế bào thực vật, thúc đẩy cây ra nhánh, đâm chồi, ra hoa và kết trái. Mặc dù hợp chất này được luật pháp cho phép trong một số trường hợp, việc sử dụng trên giá đỗ như trong vụ việc này lại là vi phạm pháp luật.
Trong các bữa ăn của người Việt, giá đỗ thường được chế biến theo nhiều cách, kể cả ăn sống. Khi đó, 6-Benzylaminopurine có thể đi trực tiếp vào cơ thể. Theo PGS Thịnh, chất này không gây ngộ độc cấp tính nhưng có thể gây tác hại lâu dài đến sức khỏe thông qua những biến đổi và tích tụ trong cơ thể, như "quả bom nổ chậm'.
Cụ thể, 6-Benzylaminopurine có khả năng kích thích sự sinh trưởng bất thường của tế bào trong cơ thể người, dẫn đến tình trạng rối loạn tế bào. Khi chất này tích tụ lâu ngày, nó có thể gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh, biểu hiện qua các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, nôn mửa. Về lâu dài, hợp chất này có thể gây tổn thương gan, làm suy yếu cơ thể và dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng.
Đặc biệt, tác động của 6-Benzylaminopurine còn nguy hiểm hơn đối với phụ nữ mang thai. Sự tích tụ chất này trong cơ thể người mẹ có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, sinh non, hoặc các bất thường trong quá trình phát triển của trẻ.
Việc ngâm giá đỗ với hợp chất 6-Benzylaminopurine được xem là vi phạm pháp luật. Ảnh: Lemandou.
Phân biệt giá đỗ “ngậm” hóa chất
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh nhấn mạnh, giá đỗ đã bị tẩm qua 6-Benzylaminopurine không thể làm sạch bằng nước hay bất kỳ hóa chất nào, bởi hợp chất này đã thấm sâu vào tế bào thực vật. Do đó, người tiêu dùng cần hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa 6-Benzylaminopurine ngay từ khâu chọn lựa thực phẩm, ưu tiên mua giá đỗ từ các nguồn uy tín, đảm bảo an toàn.
Hiện tại, các tổ chức y tế quốc tế như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) chưa có hướng dẫn cụ thể về việc nhận biết thực phẩm nhiễm BAP. Do đó, việc nhận biết và tránh tiêu thụ thực phẩm có chứa BAP chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và quan sát.
PGS Thịnh cho biết thêm việc nhận biết giá đỗ nhiễm hóa chất có thể bước đầu thông qua giá thành sản phẩm. Thông thường, giá đỗ tẩm hóa chất thường có giá rẻ hơn so với sản phẩm được trồng tự nhiên, do quá trình sản xuất nhanh và ít tốn kém hơn. Điều này đòi hỏi người tiêu dùng cần cẩn trọng khi lựa chọn để bảo vệ sức khỏe gia đình.
Giá đỗ sạch có nhiều rễ, thân cong queo, không bóng, không quá to hay mập, với độ dài lý tưởng khoảng 2-3 cm. Ảnh: Representational image /Shutterstock.
Song song với đó, người tiêu dùng cũng có thể nhận biết giá đỗ ngâm hóa chất qua vẻ bề ngoài bắt mắt, thu hút ánh mắt của người đi chợ.
Một mẻ giá đỗ làm đúng quy trình tự nhiên sẽ mất từ 4-5 ngày, trong khi giá đỗ ngậm thuốc kích thích chỉ cần 1-2 ngày. Do đó, giá đỗ nhiễm hóa chất thường có thân trắng bóng, cọng dài, rễ ngắn hoặc rất ít rễ. Ngược lại, giá đỗ sạch có nhiều rễ, thân cong queo, không bóng, không quá to hay mập, với độ dài lý tưởng khoảng 2-3 cm.
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết, giá đỗ thường được làm ở nhiệt độ 30-35 độ C, tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật phát triển. Với thói quen ăn giá sống mà không rửa sạch kỹ lưỡng, người dân dễ bị ảnh hưởng bởi vi khuẩn hoặc hóa chất tồn dư.
Để an toàn hơn, vị chuyên gia khuyến cáo người dân nên chần giá qua nước sôi, rửa và ngâm nước sạch kèm theo một chút muối trước khi sử dụng. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ từ vi sinh vật và hóa chất còn sót lại trên giá đỗ.
Kết quả giám định cho thấy đây là hoạt chất 6-Benzylaminopurine (BAP), một hóa chất không nằm trong danh mục được phép sử dụng trong sản xuất thực phẩm tại Việt Nam. Chỉ trong 2024, nhóm này đã đưa ra thị trường hơn 2.900 tấn giá đỗ chứa hóa chất cấm, tương đương 8-10 tấn mỗi ngày.
Theo chuyên gia hóa học, TS Trần Hoài Châu, chất 6-Benzylaminopurine (BAP) là chất kích thích tăng trưởng tế bào (cytokinin) thế hệ tổng hợp đầu tiên. Loại hóa chất này kết tinh thành tinh thể hình kim, không màu, không tan trong các dung môi hữu cơ thông thường.
Chất 6-Benzylaminopurine tan trong dimethylfornamide, dimethyl sulfoxide, tan trong dung dịch nước vôi (Na2CO3). Vì thế, việc trồng giá đỗ bằng loại hóa chất này thường kèm vôi. Hóa chất này thẩm thấu sâu vào trong thân kích thích giá đỗ phát triển cực nhanh.
Chất 6-Benzylaminopurine có tác dụng kích thích cây phát triển, ra nhánh, đâm chồi; tăng cường ra hoa và làm trái cây to hơn nhờ việc kích thích phân chia tế bào; loại hóa chất này như thần dược với cây cỏ khi tăng đề kháng với bệnh, hạn hán, lạnh…
Ngoài ra, hóa chất benzylaminopurine có khả năng ức chế enzyme kinase hô hấp ở thực vật nên sau thu hoạch chỉ cần phun loại hóa chất này sẽ giúp nông sản giữ được màu sắc tươi xanh lâu hơn.
Chất 6-Benzylaminopurine gây ngộ độc cấp tính, nếu ăn số lượng lớn thực phẩm được trồng từ loại hóa chất này có thể gây tử vong. Nếu chẳng may bị chất 6-Benzylaminopurine văng vào mắt sẽ gây viêm kết mạc; dính vào da gây viêm da và các bệnh lý da khác; hít chất này sẽ gây tổn thương phổi, viêm phổi, làm tăng nặng các bệnh về phổi, phế quản, thậm chí xơ phổi…
Cách nhận biết giá đỗ có hóa chất và giá sạch
Giá đỗ có tồn dư hóa chất độc hại liệu có được loại bỏ khi được rửa sạch dưới vòi nước hay ngâm với muối không?
Chất 6-Benzylaminopurine chỉ tan tốt trong dung dịch kiềm, kém tan trong nước có pH trung tính hay axit nên giá đỗ thành phẩm dù có rửa nhiều lần với nước thông thường cũng không thể tẩy sạch nên dư lượng hóa chất tồn dư rất cao và ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng.
TS Vũ Thanh Hải, Trưởng Bộ môn Rau hoa quả và cảnh quan, khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho biết ngoài chất hóa chất 6-Benzylaminopurine, còn có loại hóa chất khác mà các cơ sở sản xuất giá đỗ có thể sử dụng là chất Acid Gibberellins (viết tắt là GA3). Chất này có thể kích thích sự kéo dài của thân cây, sinh trưởng chiều cao thân, chiều dài cành và rễ.
"Acid Gibberellins có tác dụng giãn tế bào theo chiều dọc, đối với giá ngâm thì sẽ nhanh dài hay nhanh nảy mầm, đều, khiến giá thể to hơn, mập hơn, bắt mắt hơn, dùng cho một số loại cây ăn lá thì giúp cho tăng trưởng nhanh hơn. Chất này thường được nhiều người dùng cho một số cây trồng trên đồng ruộng. Tôi không khuyến cáo dùng chất này để ủ giá", TS Vũ Thanh Hải khẳng định.
Trên thị trường có nhiều loại hóa chất khác nhau mà người sản xuất giá để bán thường mách nhau mua với mục đích cho giá mọc nhanh, mẫu mã đẹp và để được lâu, không bị ủng… Vì vậy, người tiêu dùng có thể nhận biết giá đố sạch, an toàn qua một số dấu hiệu cơ bản.
Chọn giá đỗ có chiều dài khoảng 5-6cm, thân mảnh, không to mập quá. Tuy nhiên, không chọn giá đỗ có cọng dài bất thường. Chỉ có giá đỗ tẩm thuốc mới có khả năng sinh trưởng vượt trội nhờ hóa chất, thân dài và to. Bên cạnh đó theo các nghiên cứu thì giá càng dài, lượng protein và dinh dưỡng trong đó càng ít.
Giá đỗ sạch và an toàn mất khoảng 3 ngày (vào mùa hè), 5 ngày vào mùa lạnh để sinh trưởng, vì vậy mà rễ nhiều và dài. Giá đỗ ngâm hóa chất chỉ có một đoạn rễ rất ngắn sậm màu dưới thân.
Chọn giá đỗ thân cong, không bóng. Giá đỗ truyền thống thường không sử dụng hóa chất nên nhìn không được đẹp mắt, giá có ủ hóa chất tẩy trắng thì sẽ mập, trắng bóng và thân thẳng.
Theo Znews
コメント